05. Zorg en ondersteuning

Wat zijn de ontwikkelingen?

Inleiding
Vanuit dit programma voert de gemeente de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet uit. Hierbij heeft de gemeente de opgave om inwoners goede ondersteuning en zorg te bieden. De gemeente heeft hiervoor de nota 'Samen leven, samen doen! Herijking beleidskeuzen sociaal domein' vastgesteld, met daaraan gekoppeld een uitvoeringsagenda. In deze uitvoeringsagenda staat beschreven welke acties en inspanningen de gemeente uitvoert.

• Wettelijke ontwikkelingen

Hervormingsagenda Jeugd
De speerpunten uit de landelijk vastgestelde Hervormingsagenda  Jeugd worden onderdeel van de Regionale Koers inkoop Wmo en Jeugd. De Hervormingsagenda Jeugd moet gaan zorgen voor betere en tijdige hulp en ondersteuning voor jeugdigen en gezinnen, op de juiste plek en wanneer dit nodig is. Ook moet hulp en ondersteuning worden aangeboden binnen een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel.

Sinds het verschijnen van de Hervormingsagenda Jeugd is bekend, dat het Rijk op het gebied van de inkoop van specialistische jeugdzorg aanstuurt op publiekrechtelijke, intergemeentelijke samenwerking. De plicht daartoe wordt geregeld in de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg, die in het voorjaar 2024 is ingediend bij de Tweede Kamer. De inwerkingtreding van die wet en de daarmee samenhangende regelgeving is gepland voor 1 juli 2025. Daarna hebben regio’s één jaar de tijd om te komen tot een samenwerkingsvorm op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. De komende periode zal de ZOU-regio de intentionele fase in gaan: is samenwerking wenselijk/mogelijk, met wie, onder welke voorwaarden en in welke vorm.

Abonnementstarief vervangen door inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo
Het Rijk wil per 1 januari 2026 de inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen (opnieuw) invoeren. In 2019 is het abonnementstarief Wmo ingevoerd waarbij alle inwoners ongeacht hun inkomen en afgenomen zorg, een minimale eigen bijdrage moeten betalen. Reden voor het herinvoeren van inkomensafhankelijke eigen bijdrage is om de (financiële) houdbaarheid van de Wmo te verbeteren. Hoe de uitwerking van de nieuwe inkomensafhankelijke eigen bijdrage er precies uit komt te zien, is nog niet bekend. De herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage kan mogelijk twee gevolgen hebben: minder inwoners doen een aanvraag voor een Wmo-voorziening  en/of de gemeente ontvangt meer eigen bijdragen. Op dit moment zijn de financiële gevolgen van deze beleidsontwikkeling nog niet in te schatten. Wel heeft de gemeente de mutatie vanuit het Gemeentefonds op dit onderdeel voor 2026 en verder verwerkt.

Nieuwe financieringssystematiek Wmo
Het  Rijk en gemeenten gaan gezamenlijk werken om de beheersbaarheid van de uitgaven in relatie tot de wettelijke zorgtaken van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) 2015 te borgen door in de toekomst voor een nog nader te bepalen deel van de Wmo een aparte financiering in te stellen en het openeinde-deel van de regeling te beëindigen. Er is gesproken over een gedeelde verantwoordelijkheid om aan de balans tussen ambities, taken, middelen en uitvoeringskracht te werken. Vanwege de sterke vergrijzing en daaraan gekoppeld een te verwachten stijging van zorgkosten, draagt deze toekomstige maatregel bij aan meer stabiliteit van de gemeentefinanciën.

Beschermd Wonen
De invoering van het Wetsvoorstel Beschermd Wonen en het woonplaatsbeginsel is door het Rijk wederom met een jaar uitgesteld. De geplande invoeringsdatum is nu 1 januari 2026. Gemeenten, Rijk en andere partijen werken al jaren aan de transitie ‘van beschermd wonen naar een beschermd thuis’. Deze wending moet het mogelijk maken dat mensen met psychische problemen vaker thuis of in hun eigen woonplaats kunnen blijven wonen. Het vastgestelde nieuwe beleid zoals verwoord in het Regioplan U-16 Beschermd Wonen die deze beweging mogelijk moet maken, zal ook in 2025 doorgang blijven vinden.

De gemeente Utrecht ontvangt het budget voor het uitvoeren van Beschermd Wonen voor de 16 Utrechtse gemeenten. Vanwege financiële perikelen, heeft de gemeenteraad van Utrecht besloten op dit budget een bezuiniging door te voeren vanaf 2025. Hierbij is er een risico dat dit ook inwoners van de gemeente zal raken. De regio-gemeenten denken mee bij de verdere invulling van deze bezuiniging om dit risico zo veel mogelijk te beperken.

Participatiewet in Balans
In juni 2024 heeft de ministerraad ingestemd met het Wetsvoorstel, daarmee is het voorstel naar de Tweede Kamer gestuurd. Het Wetsvoorstel is de eerste stap om hardheden in de huidige Wet weg te nemen door mensen centraal te stellen en uit te gaan van vertrouwen. Het doel is de Participatiewet beter laten aansluiten op wat mensen (aan)kunnen en nodig hebben. Professionals krijgen meer ruimte om hen daarbij te helpen.

G eldzorgen, armoede en schulden
Vanuit de ambities van het Rijksproject Geldzorgen,Armoede en Schulden wordt gewerkt aan armoedebestrijding, Vanaf 2025 ontvangen gemeenten structureel middelen de lokale aanpak geldzorgen, armoede en schulden. Voor de gemeente gaat het om circa €60.000 per jaar. Binnen de kaders van de beleidsnota "Samen vooruit" maakt de gemeente hiervoor aanvullende plannen.

Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams)
De inwerkingtreding van de Wams is nog steeds onzeker omdat de behandeling in de Tweede Kamer wederom is verschoven. Het doel van de Wams is het wegnemen van de onduidelijkheid over de wettelijke grondslagen voor domein overstijgende gegevens verwerking in het sociaal domein. Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat gemeenten en andere betrokken organisaties meer armslag krijgen om meervoudige problematiek in gezinnen of huishoudens aan te pakken. Nu worstelen professionals in het sociaal domein nog vaak met gegevensverwerking en privacy rond gezinnen met meervoudige problematiek. De wet biedt juridische grondslagen voor het delen van gegevens binnen het sociaal domein en de domeinen daaromheen. Dit vergemakkelijkt de zogeheten ‘integrale dienstverlening’.

• Regionale Samenwerking

Regionale Inkoop Wmo en Jeugd
De gemeenten Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug, Wijk bij Duurstede kopen in de regio Zuidoost Utrecht (ZOU) gezamenlijk zorg en ondersteuning vanuit de Wmo en Jeugdwet in. De huidige overeenkomsten lopen per 1 januari 2027 af en daarom is gestart met een nieuw traject voor inkoop van deze zorg. In het najaar van 2024 stellen de gemeenteraden de uitgangspunten en ontwikkelrichtingen van de regionale inkoopkoers Wmo en Jeugd vast. Deze worden verder uitgewerkt tot een volledig geactualiseerde Inkoopkoers. Deze wordt begin 2025 voor besluitvorming voorgelegd aan de gemeenteraden. De inkoopkoers is de basis voor de samenwerking in de komende jaren. Na vaststelling volgt een uitwerking naar concrete inkoopkeuzes die opgenomen worden in een inkoopstrategie. Deze strategie wordt vastgesteld door de vijf colleges. Dat resulteert vervolgens in concrete inkoopdocumenten, die door de vijf colleges worden vastgesteld, gericht op nieuwe contracten per 1 januari 2027.
Daarnaast werkt de gemeente bovenregionaal (met de 26 Utrechtse gemeenten) samen voor het sluiten van nieuwe overeenkomsten per 1 januari 2026 voor de uitvoering van de taken Veilig Thuis, Jeugdbescherming en Jeugdreclassering.

Toekomstbestendige uitvoering Werk en Inkomen
Op basis van de innovatieagenda werk en inkomen 2024-2027 werkt de gemeente aan de ambities zoals benoemd in de strategische kaders werk en inkomen 2024-2027. Hieronder vallen ook de twee aparte bestuursopdrachten. De bestuursopdracht "Toekomstbestendige uitvoering Werk en Inkomen" is gericht op het vaststellen van een gezamenlijke visie van de gemeenten in de regio Zuidoost Utrecht, de Regionale dient Werk en Inkomen (RDWI) en de Biga Groep op een toekomstbestendige uitvoering van (basis) dienstverlening op het terrein van onder andere werk, re-integratie en activering.
Met de bestuursopdracht "Innovatietafels werk en inkomen" heeft als doel de dienstverlening aan inwoners met een participatie- en/of re-integratie hulpvraag te verbeteren door inzet van innovatieve dienstverlening (pilots en projecten).

• Overige ontwikkelingen

Stichting Sociale Dorpsteams
Er is al sinds 2023 sprake van een toename aan complexe casuïstiek die een langdurigere en intensieve inzet van de consulenten bij gezinnen vraagt. Dit is een landelijke trend. Om te voorkomen dat de wachttijden bij de sociale dorpsteams teveel oplopen en er sprake is van onaanvaardbare risico's rondom de veiligheid van kinderen, is ook in 2025 uitbreiding van de formatie noodzakelijk. Er zal gemonitord worden of deze tijdelijke impuls voldoende is.

Tegelijkertijd met de regionale koers inkoop Jeugd en Wmo zijn er landelijke ontwikkelingen rondom Jeugdzorg. Hiervoor is onder andere door de VNG een richtinggevend kader "Toegang, lokale teams en integrale dienstverlening" uitgebracht. Hierin staan richtinggevende adviezen over de inrichting van de  gemeentelijke toegang en de lokale teams onder andere over het al dan niet bieden van basishulp door de lokale teams. Deze adviezen worden op hun merites beoordeeld en de (financiële) consequenties worden in beeld gebracht. Deze afwegingen worden in lokaal en regionaal verband gemaakt.

• Voortgang uitvoeringsprogramma

Monitoring
Bij het onderdeel "Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen" is het advies en de motie van de raadswerkgroep Indicatoren Sociaal Domein verwerkt.